Kilka razy pytano się mnie czy jest coś takiego jak dozwolony użytek przy programach komputerowych, stąd też pomyślałem, że warto ten temat poruszyć na blogu. Jest to kwestia bardzo istotna, ponieważ przy dozwolonym użytku w prawie autorskim niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca. Innymi słowy dozwolony użytek należy traktować jako sytuację wyjątkową, która to ogranicza monopol autorski twórcy i warto wiedzieć kiedy można coś zrobić a kiedy jest to zabronione.
Prawo cytatu przy programach komputerowych
Prawo autorskie w przepisach szczególnych regulujących kwestie związane z programami komputerowymi wyłącza wiele regulacji, które mają zastosowanie do innych utworów, m.in. wyłączony jest dozwolony użytek prywatny (art. 23 ustawy) oraz prawie wszystkie formy dozwolonego użytku publicznego. Ciekawe jest to, że w wyliczeniu, które jest w art. 77 ustawy (czyli jakich przepisów nie stosujemy) brak jest art. 29 ustawy, który to reguluje prawo cytatu.
Powstaje w związku z tym pytanie – czy można cytować cudzy program ?
Odpowiedź brzmi tak, ale pod warunkiem, że zostaną spełnione wszystkie przesłanki legalizujące cytat, a są to w ramach przypomnienia następujące artykuły:
Art. 29.
1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.
2. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.
2(1). Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach.
3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2 i 21, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Art. 34.
Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Art. 35.Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.
W literaturze prawniczej za dominujący należy uznać pogląd, że prawidłowym wykorzystaniem cytatu z art. 29 ustawy będzie przytaczanie fragmentów oprogramowania w wykładach, prezentacjach multimedialnych czy podręcznikach. Wręcz podkreśla się, że „prawo do cytatu znajduje szczególne miejsce w zakresie nauczania technik programowania, albowiem nie sposób wyobrazić sobie efektywnego przekazywania wiedzy informatycznej bez operowania konkretnymi przykładami”. (więcej K. Gienas (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2014).
Ciekawa koncepcja
Dość ciekawy pogląd wyrażony został przez J. Bartę i R. Markiewicza. Autorzy Ci zastanawiając się nad możliwościami wykorzystania cytatu przy programach komputerowych dochodzą do wniosku, iż możliwa jest taka interpretacja, która de facto prowadzi do poszerzenia możliwości zastosowania legalnej dekompilacji o której mowa w art. 75 ustawy. W ocenie autorów wyjaśnienie, analiza krytyczna albo nauczanie wymaga często sięgnięcia po kod źródłowy i tutaj konieczne może być „rekonstruowanie” tego kodu źródłowego w drodze wstecznego odtwarzania treści. Sami autorzy podkreślają jednak, że ich interpretacja może zostać uznana za przynajmniej dyskusyjną 😉 (więcej J. Barta, R. Markiewicz (w:) Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, LEX 2011).
Osobiście podzielam pogląd Z. Okonia, który to wskazuje, że powyższa interpretacja może być słuszna przede wszystkim przy nauczaniu, ale ciężko na gruncie obowiązujących przepisów uzasadnić cytowanie na potrzeby własnego programu komputerowego. (więcej Z. Okoń, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz. LEX 2015). Co więcej ciekaw jestem jak wskazano by autorstwo przy cytowanym fragmencie cudzego programu w swoim programie 😉
Podsumowanie
Odpowiadając na pytanie, które pojawiło się na wstępie – dozwolony użytek przy programach komputerowych jest dopuszczalny, ale w zdecydowanie węższym zakresie aniżeli ma to miejsce przy innych utworach np. graficznych.
Na marginesie warto dodać, że pewne ograniczenia praw autorskich twórcy znajdują się również w art. 75 ustawy, ale o nich napiszę w kolejnym wpisie.
Wykorzystane zdjęcie:
Author: opensourceway / photo on flickr
License: Attribution-ShareAlike License
