Chyba dwa lata temu czytałem o bardzo ciekawym „eksperymencie” studia Greenheart Games, które to w tym samym czasie wypuściło grę Game Dev Tycoon (symulator firmy tworzącej gry) w wersji legalnej oraz scrackowanej. Po krótkim czasie okazało się, że do gry zalogowało się 214 graczy, którzy zakupili pełną wersję oraz 3104 graczy, którzy pobrali wersję piracką. Eksperyment nie miał polegać na stworzeniu statystyk ile osób pobiera nielegalnie gry i w nie gra, ale miał na celu w zwiększenie świadomości, że piractwo to spory problem dla firm tworzących gry komputerowe.
Wskazane wyżej „uświadomienie” u graczy miało nastąpić wtedy, gdy ich wirtualne studio deweloperskie tak dobrze się rozwijało, że wirtualni użytkownicy zaczynali rozpowszechniać wersje scrackowane, co w konsekwencji doprowadzało do bankructwa wirtualnego studia deweloperskiego. Bardzo ciekawe były wpisy graczy, którzy korzystali z wersji scrackowanej i na forach prosili o pomoc w tym jak pokonać piractwo komputerowe w Game Dev Tycoon.
Co ma powyższe do tego o czym chcę napisać ?
W wyżej opisanej historii rozpowszechniano kopie gry komputerowej a ja chciałbym poruszyć kwestię tego, kiedy można tworzyć kopie programu komputerowego legalnie. Temat jest o tyle istotny, że zezwolenie na sporządzenie kopii zapasowej, o którym mowa w art. 75 ust. 2 pkt 1 pr.aut., nie może zostać wyłączone lub ograniczone umową (art. 76 pr.aut.).
Czym jest kopia zapasowa ?
Pytanie wydaje się banalne, ponieważ każdy z nas „czuje” czym jest kopia zapasowa, ale myślę, że warto znać choćby jedną definicję. Taką przykładową definicję podaje J. Krysińska: „Przez pojęcie „kopia zapasowa” należy rozumieć duplikat programu stworzony m.in. ze względów bezpieczeństwa w celu odtworzenia oryginalnych danych w sytuacji, w której doszłoby do ich utraty, zniszczenia bądź uszkodzenia.” (więcej J.Krysińska w: Prawo autorskie. Komentarz do wybranych przepisów pod red. M. Siciarek, LexisNexis, 2014).
Kopia zapasowa może być wykonana przy wykorzystaniu jakiejkolwiek technologii, a więc przykładowo może to być to zapis plików na dysku twardym komputera, na pendrive, płycie CD-ROM, czy na serwerze w ramach cloud computing.
J. Krysińska we wskazanym wyżej komentarzu wskazuje również, że tworząc kopię zapasową można program zapisać tak w wersji „instalacyjnej”, jak i w wersji „back up”.
Gdy chodzi o to ile kopii można przygotować to w ustawie jest napisane: „sporządzenie kopii zapasowej” a nie „sporządzenie kopii zapasowych”, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że uzasadnionym jest przygotowanie wyłącznie jednej kopii zapasowej programu komputerowego.
Skoro jest mowa o kopii zapasowej to należy przyjąć, iż za nielegalne zostanie uznane stworzenie kopii zapasowej, która następnie będzie równolegle wykorzystywana na innym urządzeniu (chyba, że umowa z podmiotem od którego nabyliśmy program komputerowy na to zezwala). Co więcej, jeżeli stworzyliśmy kopię zapasową a następnie sprzedaliśmy nasz legalnie nabyty program to naszym obowiązkiem jest albo zniszczenie kopi zapasowej albo wydanie jej nabywcy.
W doktrynie wskazuje się, że „nie jest dopuszczalna taka interpretacja art. 75 ust. 2 pkt 1 zdanie drugie, według której jeżeli tylko kopia nie jest używana równocześnie z programem, to dopuszczalne jest zainstalowanie programu na dwóch komputerach (np. na komputerze stacjonarnym i przenośnym) i naprzemienne używanie” (więcej Z. Okoń w: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz. M. Bukowski, D. Flisak, Z. Okoń, P. Podrecki, J. Raglewski, S. Stanisławska-Kloc, T.Targosz, LEX, 2015). Przy czym podobnie jak w powyższym akapicie chciałbym zaznaczyć, że umowa może odmiennie uregulować tę kwestię.
Kiedy tworzenie kopii zapasowej będzie legalne ?
Ustawa stanowi, że: „Nie wymaga zezwolenia uprawnionego sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego”.
Trzeba w związku z tym odpowiedzieć na pytanie co należy rozumieć przez sformułowanie „niezbędne do korzystania z programu komputerowego”.
Zasadniczo kopia zapasowa programu komputerowego ma na celu ochronę użytkownika przed nieprzyjemnościami związanymi z uszkodzeniem oryginalnego nośnika, na którym program został dostarczony. Kopia zapasowa ma gwarantować, że możliwość korzystania z programu będzie miała w zasadzie charakter ciągły.
W literaturze wskazuje się, że stworzenie kopii zapasowej można uznać za zbędne, jeżeli producent programu jest w stanie niezwłocznie dostarczyć nową kopię programu w przypadku np. zniszczenia oryginalnego nośnika (więcej J. Barta, R. Markiewicz (w:) Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, LEX, 2011).
Mogłoby wydawać się, że w dzisiejszych czasach kiedy wiele programów komputerowych pobieramy bezpośrednio ze strony internetowej producenta, możliwość legalnego tworzenia kopii zapasowej programu w zasadzie nie ma uzasadnienia. Nie mogę się jednak z tym zgodzić, choćby z dwóch powodów:
- powstaje wiele programów, których plików instalacyjnych nie będziemy mogli pobrać w każdej chwili z internetu i chodzi tutaj przede wszystkim o programy komputerowe dedykowane,
- na kopii zapasowej możemy mieć zapis programu w wersji „back up”, a takiej wersji ze strony producenta nie pobierzemy.
Warto w tym miejscu jeszcze wskazać, że można znaleźć opinie, iż nawet złożenie zapewnienie przez producenta odnośnie tego, że w przypadku zgłoszenia uszkodzenia nośnika z programem stosowna kopia zapasowa niezwłocznie zostanie przesłana pocztą, nie wyłącza prawa do stworzenia kopii zapasowej programu komputerowego. Sporządzenie kopii zapasowej będzie tylko wtedy zbędne, gdy „upływ czasu pomiędzy poinformowaniem producenta, aby dostarczył zapasową kopię, a nową instalacją jest niezauważalny, pomijalny” (tak: J. Kępiński, Ograniczenia autorskich praw majątkowych w stosunku do programów komputerowych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 2007, nr 1, s. 5).
Zabezpieczenia techniczne uniemożliwiające stworzenie kopii zapasowej
Ostatnią kwestią, którą warto poruszyć to pytanie – co powinien zrobić użytkownik w sytuacji, gdy stworzenie kopii zapasowej jest zablokowane przez zabezpieczenia techniczne zastosowane przez np. producenta na oryginalnym nośniku.
Pojawiają się opinie, które zdecydowanie zabraniają obchodzenia zabezpieczeń celem stworzenia kopii zapasowej, ale są również poglądy przeciwne. Bardziej liberalni autorzy wskazują, że prawo obejścia zabezpieczeń nie może być całkowicie wyłączone, ale wystąpi wyjątkowo, a mianowicie wtedy gdy producent nie dostarczył kopii programu komputerowego wraz z oryginalnym nośnikiem lub nie dostarczył niezwłocznie kopii programu komputerowego na usprawiedliwione żądanie użytkownika (tak: J. Kępiński, Ograniczenia autorskich praw majątkowych w stosunku do programów komputerowych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny” 2007, nr 1, s. 7; podobnie M. Mioduszewski, Legalność kopii zapasowych oprogramowania, „IT w administracji”, luty 2008).
Wykorzystane zdjęcie:
Author: FotoDB.de / photo on flickr
License: Attribution-NonCommercial-ShareAlike License
